شبکه‌های تحویلِ محتوا (CDN) و کنترلِ تلگرام در ایران
یکی از مثال‌های بارزِ استفاده از شبکه‌ی تحویل محتوا استفاده‌ی آن برای اپلیکیشنِ پیام‌رسان تگرام است. سرورهای تلگرام در اقصی نقاط دنیا مستقرند در حالی که بخش مهمی از کاربران این پیام‌رسان در ایران زندگی می‌کنند. از سویی بنا به دلایلِ گفته شده، استفاده از سرورهایی در ایران به عنوان سرور شبکه‌ی تحویل محتوا، انتخاب خوبی برای تلگرام است
CDN یا شبکه‌ی تحویل محتوا:
صفحه‌های اینترنتی از بخش‌های مختلفی تشکیل شده‌اند که در زمانِ بازدید از صفحه، به صورت جداگانه فراخوانی شده و در مرورگرِ کاربر، به صورت یک کل به نمایش گذاشته می‌شوند. در گذشته سرعتِ اینترنت چنان کم بود که حجم اجزای صفحه، برای مثال تصویرها و یا کدهای جاوا اسکریپت، در سرعت بارگیری صفحات بسیار تاثیرگذار بود. از زمانی که سرعت اتصالِ اینترنت کاربران و سرعت اتصالِ سرورها زیاد شده، به همان نسبت دست طراحان صفحه‌ها در استفاده از کدهای بیشتر و حجیم‌تر و تصویرهایی با کیفیتِ بالاتر باز شده و تاثیر فاکتورهای دیگری نیز در بازدید از صفحه‌ها برجسته شده است. برای سایت‌هایی که از کشورهای متعددی بازدیدکننده دارند، علاوه بر سرعتِ سرور و سرعتِ شبکه‌ی سرور، فاصله‌ی کاربران از سرور هم در سرعتِ بارگذاری صفحه‌ها تاثیر دارد. به همین خاطر مدیران سرورها برای بهینه کردن سرعتِ توزیع فایل‌های پر حجمی که باید به دست کاربران برسد، از سرورهای متعددی در کشورهای مختلف استفاده می‌کنند. این سرورها حاوی فایل‌های مشابه است و تنها تفاوت، فاصله‌ی کمتر آنها با مقصدی است که اطلاعات باید به آن ارسال شود. این سرورها همان CDN یا شبکه‌ی تحویل محتوا است.
بسیاری از پیام‌رسان‌ها نیز از چنین سرورهایی استفاده می‌کنند تا کاربران آنها سرعت بهتری را در ارسال و دریافتِ فایل‌های صوتی و تصویری تجربه کنند. استفاده از شبکه‌ی تحویل محتوا هم‌چنین با تقسیمِ فشار استفاده‌ی کاربران، امکانِ در دسترس بودن سرویس (سایت یا پیام‌رسان) را بالاتر می‌برد. زمانی که سرورهای یک سایت یا پیام‌رسان درون یک شبکه‌ی اینترنتیِ محلی/کشوری باشند، هزینه‌ی ترافیکِ مصرف شده برای سرویس‌دهنده‌ی اینترنت و کشور پایین آمده و در نتیجه هزینه‌ی متوسط اینترنتِ کاربران نیز کاهش خواهد یافت.
در ادامه جزئیات تکنیکی چگونگی کارکردِ شبکه‌ی تحویل محتوا را بررسی می‌کنیم. در صورت علاقه نداشتن به این جزئیات، می‌توانید ادامه‌ی متن را از پاراگراف تلگرام بخوانید.
در شبکه‌ی تحویل محتوا، فایل‌های توزیع شده با یک آدرس اینترنتی یکسان به همه‌ی کاربران در مکان‌های جغرافیایی مختلف عرضه می‌شود. استفاده از دی‌ان‌اس (DNS) یکی از روش‌های کارآمد است تا کاربر به نزدیک‌ترین یا بهینه‌ترین سرور برای فراخوانی اطلاعات مراجعه کند. در این روش، در هنگامِ تبدیل آدرس شبکه‌ی تحویل محتوا به آی‌پی توسط سرویس دی‌ان‌اس، هر کاربر با توجه به موقعیت مکانی و شبکه‌ی اینترنتی که استفاده می‌کند، آی‌پی بهینه را دریافت خواهد کرد.
برای مثال برای فراخوانی عکسی با آدرس اینترنتی cdn.paskoocheh.com/static/webfrontend/images/logo.png ابتدا درخواستِ دی‌ان‌اس برای دامنه cdn.paskoocheh.com ارسال می‌شود و سپس سرویس دی‌ان‌اس بهینه‌ترین سرور برای کاربر را پیدا کرده و آی‌پی را به کاربر اطلاع می‌دهد. از این‌جا به بعد، کاربر درخواستِ دریافت تصویر را به این آی‌پی فرستاده و با سرعت بیشتری، اطلاعات را دریافت می‌کند.
تلگرام:
یکی از مثال‌های بارزِ استفاده از شبکه‌ی تحویل محتوا استفاده‌ی آن برای اپلیکیشنِ پیام‌رسان تگرام است. سرورهای تلگرام در اقصی نقاط دنیا مستقرند در حالی که بخش مهمی از کاربران این پیام‌رسان در ایران زندگی می‌کنند. از سویی بنا به دلایلِ گفته شده، استفاده از سرورهایی در ایران به عنوان سرور شبکه‌ی تحویل محتوا، انتخاب خوبی برای تلگرام است و از سوی دیگر با توجه به ساختار سیاسی، مدیریت ارتباطات دیجیتال و قوانین سایبری ایران، تصمیم به استفاده از این سرورها تصمیم راحتی نبود.
از طرفی مسئولینِ ایران مدام در پی اعمالِ کنترل بیشتر بر تلگرام بودند که در کنار پیام‌رسانی ساده، تبدیل به مهم‌‌ترین ابزار اطلاع‌رسانی در کشور شده بود. پس از کش و قوس‌های فراوان و تایید و تکذیب‌های متعدد، تلگرام اعلام کرد از سرورهایی درون ایران برای شبکه‌ی تحویل محتوا استفاده خواهد کرد ولی بنا به ماهیتِ این شبکه و قرارگیری آن در ایران، اطلاعاتِ کاربران در این سرورها ذخیره نخواهند شد، بلکه فقط اطلاعات پر حجمی مانند فایل‌های صوتی و تصویری در آنها ذخیره می‌شوند. هم‌چنین تلگرام اعلام کرد که این فایل‌ها هم در این سرورها رمزنگاری می‌شوند. با این روش، هم تلگرام سرویس باثبات‌تری در ایران می‌داشت، هم کاربرها سرعت بهتری را (در تئوری) می‌توانستند تجربه کنند و هم مسئولین ایرانی می‌توانستند مدیران بالادستی را راضی کنند که «تلگرام درخواست ما را پذیرفته و سرورها را به ایران منتقل کرده است.»
پیام‌رسان به عنوان رسانه:
با بیشتر شدنِ ضریب نفوذ تلگرام در ایران و اضافه شدن امکاناتی چون راه‌اندازی کانال و … چت گروهی، این اپلیکیشن از ماهیتِ یک پیام‌رسان فراتر رفت و در نبودِ رسانه‌های آزاد در ایران، به افراد این امکان رو داد که هر کدام برای خود رسانه کوچکی داشته باشند و فارغ از نظارت‌های قانونی و فراقانونی در ایران، آزادی بیان را تجربه کنند.
عدمِ کنترل حکومتی بر اطلاعاتِ منتشر شده از طریق تلگرام، نقش کانال‌های تلگرامی در تبلیغات انتخاباتی و تغییر وزنه‌ی رسانه‌ای جناح‌های مختلف، فیلتر شدن یا نشدن تلگرام را به یکی از مناقشات مهم در محیط سیاسی ایران تبدیل کرد. اعتراضات سراسری در دی ماهِ گذشته و نقش کانال‌های تلگرامی در هماهنگی مردم و در انتشار خبر این تجمعات، منجر به عقب‌نشینی دولت و فیلترینگ موقت تلگرام شد.
پس از آن فعالیت‌های حاکمیتی در جهت جایگزینی تلگرام دو چندان شد: معرفی چندین «پیام‌رسان بومی»، حذف اکانت‌های منتسب به مقامات کشوری و مهاجرت به پیام‌رسان‌های داخلی، تهدید به فیلترکردن تلگرام به گونه‌ای که با فیلترشکن هم نشود از آن استفاده کرد و نهایتا لغو مجوز برقراری سرورهای تلگرام در ایران برای استفاده به عنوان شبکه تحویل محتوا.
از آنجا که فیلترکردن شدید تلگرام به گونه‌ای که ابزارهای دور زدن فیلترینگ کنونی نیز از کار بیافتد، کار ساده و کم هزینه‌ای نیست و حتی روسیه هم در انجام آن موفق نبود. از این رو، سیاست‌گذاران فضای مجازی ایران تصمیم گرفتند که تجربه کاربری تلگرام را برای کاربران ایرانی سخت‌تر و پرهزینه‌تر کنند. با توجه به تغییر ترافیک فایل‌های پر حجم تلگرام از داخل کشور به ترافیک خارج کشور، هم (در تئوری) سرعت ارسال و دریافت اطلاعات کاهش یافته و هم هزینه‌ی پرداختی این ترافیک به دلیل سیاست‌های مالی اخیر افزایش خواهد یافت.
دولت ایران امیدوار است با افزایش هزینه، کاهش سرعت، انتقال دستوری کانال‌های اطلاع‌رسانی رسمی و سرویس‌های خدمات‌رسانی دولتی به پیام‌رسان‌های داخلی، در میان‌مدت کاربرانِ فعال تلگرام را به شکل قابل توجهی کم کند.